शुचि पर्यावरणम् (प्रश्नोत्तराणि)

 💨पाठस्य प्रश्नोत्तराणि

प्रश्ननां उत्तराणि लिखत-

प्र.1. कविः किमर्थं प्रकृतेः शरणम् इच्छति?

उत्तरम्- अत्र जीवितं दुर्वं जातम् अतः कविः प्रकृते शरम्  इच्छति।

प्र.2. कस्मात् कारणात् महानगरेषु संसरणं कठिनं वर्तते?

उत्तरम्- महानगरे यानानां पङ्क्तयः अनन्ताः सन्ति अतः संसरणं कठिनं वर्तते।

प्र.3. अस्माकं पर्यावरणे किं किं दूषितं अस्ति?

उत्तरम्- अस्माकं पर्यावरणे वायुमण्डलं जलं भक्ष्यं धरातलं च दूषितं अस्ति।

प्र.4. कविः कुत्र सञ्चरणं कर्तुम् इच्छति?

उत्तरम्- कविः एकान्ते सञ्चरणं कर्तुं इच्छति। 

प्र.5. स्वस्थजीवनाय कीदृशे वातावरणे भ्रमणीयम्?

उत्तरम्- स्वस्थजीवनाय प्रदूषणरहित वातावरणे भ्रमणीयम्।

प्र.6. अन्तिमे पद्यांशे कवेः का कामना अस्ति?

उत्तरम्- अन्तिमे पद्यांशे कविः मानवाय जीवनं कामना अस्ति।

1.  सन्धि / सन्धिविच्छेदं कुरुत-

                     i.        प्रकृतिः + __________ = प्रकृतिरेव

                    ii.        स्यात् + __________ + __________ = स्यान्नैव

                   iii.        __________ + अनन्ता = ह्यनन्ताः

                  iv.        बहिः + अन्तः + जगति = _________

                   v.        _________ + नगरात् = अस्मानगरात

                  vi.        सम् + चरणम् = _________

                 vii.        घूमम् + मुञ्चति

उत्तराणि-

                     i.        एव

                    ii.        न, एव

                   iii.        हि

                  iv.        बहिरन्तर्जगति

                   v.        अस्मात

                  vi.        सञ्चारणम्

                 vii.        घूमंमुञ्चति

 

2.   अधोलिखितानाम् अव्ययानां सहायतया रिक्तस्थानानि पूरयत-
(भृशम्, यत्र, तत्र, अत्र, अपि, एव, सदा, बहिः)

                     i.        इदानीं वायुमण्डलं ___________ प्रदूषितमस्ति।

                    ii.        _______ जीवनं दुर्वहम् अस्ति।

                   iii.        प्रावृतिक-वातावरणे क्षण सञ्चरणम् _________ लाभदायकं भवति।

                  iv.        पर्यावरणस्य संरक्षणम् _________ प्रकृत्तेः आराधना।

                   v.        _________ समयस्य सदुपयोगः करणीयः।

                  vi.        भूकम्पित-समये __________ गमनमेव उचितं भवति।

                 vii.        __________ हरीतिमा __________ शुचि पर्यावरणम्।

उत्तराणि-

                     i.        भृशम्

                    ii.        अत्र

                   iii.        अपि

                  iv.        एवं

                   v.        सदा

                  vi.        बहिः

                 vii.        यत्र, तत्र

 

3.   उदाहरणमनुसृत्य अधोलिखित-पदेषु प्रकृतिप्रत्ययविभागं/संयोगं कुरुत-
यथा-जातम् = जन् + क्त

                     i.        प्र + कृ + क्तिन् = ________

                    ii.        नि + सृ + क्त + टाप = ________

                   iii.        ________ + क्त = दूषितम्

                  iv.        __________ + _______ = करणीयम्

                   v.        ________ + यत् = भक्ष्यम्

                  vi.        रम् + __________ + ________ = रमणीया

                 vii.        _________ + _______ + ________ = वरणीया

               viii.        पिष् + _________ = पिष्टाः

उत्तराणि-

                     i.        प्रकृतिः

                    ii.        निसृता

                   iii.        दूष्

                  iv.        कृ + अनीयर्

                   v.        भक्ष्

                  vi.        अनीयर् + टाप्

                 vii.        वृञ् + अनीयर् + टाप्

               viii.        क्त

 

4.  (अ) अधोलिखितानां पदानां पर्यायपदं लिखत-

                     i.        सलिलम् _________

                    ii.        आम्रम् __________

                   iii.        वनम् ___________

                  iv.        शरीरम् _________

                   v.        कुटिलम् ________

                  vi.        पाषाणः _________

उत्तराणि-

                     i.        जलम्

                    ii.        रसालम्

                   iii.        कान्तारम्

                  iv.        तनुः

                   v.        वक्रम्

                  vi.        प्रस्तरः

 

(आ) अधोलिखितपदानां विलोमपदानि पाठात् चित्वा लिखत-

                     i.        सुकरम् ________

                    ii.        दूषितम् ________

                   iii.        गृहणन्ती _______

                  iv.        निर्मलम् _______

                   v.        दानवाच _______

                  vi.        सान्ताः

उत्तराणि-

                     i.        दुष्करम्

                    ii.        निर्मलं

                   iii.        मुञ्चति

                  iv.        दुषितं

                   v.        मानवाय

                  vi.        ध्वानम्

 

5.  उदाहरणमनुसृत्य पाठात् चित्वा च समस्तपदानि समासनाम् च लिखत-

यथा-विग्रह पदानि	समस्तपद	समासनाम
i. मलेन सहितम्	समलम्	अव्ययीभाव
ii. हरिताः च ये तरवः (तेषां)	________	________
iii. ललिताः च याः लताः (तासाम्)	________	________
iv. नवा मालिका	________	________
v. धृतः सुखसन्देशः येन (तम्)	________	________
vi. कज्जलम् इव मलिनम्	________	________
vii. दुर्दान्तः दशनैः	________	________

उत्तराणि-

                    ii.        हरिततरूणाम्          -        कर्मधारय

                   iii.        ललितलतानाम्        -        कर्मधारय

                  iv.        नवमालिका             -        कर्मधारय

                   v.        धृत्तसुखसन्देशम्        -        बहुव्रीहि

                  vi.        कज्जलमलिनम्                   -        कर्मधारय

                 vii.        दुर्दान्तदशनैः            -        कर्मधारय

 

6.  रेखाङ्कित-पदमाभृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-

                     i.        शकटीयानम् कज्जलमलिनं धूमं मुञ्चति।

                    ii.        उद्याने पक्षिणां कलरवं चैतः प्रसादयत।

                   iii.        पाषाणीसभ्यताया लतातरुगुल्माः प्रस्तरतले पिष्टाः सन्ति।

                  iv.        महानगरेषु वाहनानाम् अनन्ता पङ्क्तयः धावति।

                   v.        प्रकृत्याः सन्निधौ वास्तविकं सुखं विद्यते।

उत्तराणि-

                     i.        कीदृशम्

                    ii.        केषाम्

                   iii.        के

                  iv.        केषु/कुत्र

                   v.        कस्याः