विषय- संस्कृत
अवधिः 3.00 कला पूर्णांकाः 80
खण्ड – क (10 अंकाः)
प्र.1. अधोलिखित गद्यांशम् पठित्वा प्रश्नानां उत्तराणि लिखत- 10 अंकाः
एकस्मिन् वने एक: सिंह: वसति स्म। मयूर: नृत्यति। कोकिला:मधुरम् मधुरम् गायन्ति। मृगा: तीव्रम् धावन्ति। गजा: तत्र शनै: शनै:चलन्ति। वृक्षे चटका: कूजन्ति। खगा: आकाशे उच्चै: उत्पतन्ति। शुक: अपि वृक्षे तिष्ठति। मृगा: मृगै: सह इतस्तत: धावन्ति। भ्रमरा: पुष्पेषु गुञ्जन्ति। पिका: मधुरम् कूजन्ति। उल्लूका: इतस्तत: पश्यन्ति। सर्वे पशव: वने मिलित्वा वसन्ति। तत्र एका नदी अपि वहति। नद्या: जलम् स्वच्छम् अस्ति। तत्र सर्वे पशव: मिलित्वा जलम् पिबन्ति।
I. एकपदेन उत्तरत- 4x½=2
क) वने क: वसति स्म?
ख) के शनै: -शनै: चलन्ति?
ग) तत्र का वहति?
घ) सर्वे पशवः मिलित्वा किम् पिबन्ति? 2x2=4
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत्-
(क) कस्या: जलम् स्वच्छम् अस्ति?
(ख) खगा: कुत्र उत्पतन्ति?
III. निर्देशानुसार उत्तरत 4x½=2
(1) शुक: अपि वृक्षे तिष्ठति।अस्मिन् वाक्ये अव्यय पदं किम् अस्ति?
(क) अपि (ख) शुक: (ग) तिष्ठति
(2)"अस्वच्छम्" इति विलोम पदं चिनुत-
(क) जलम् (ख) मधुरम् (ग) स्वच्छम्
(3) ’तत्र सर्वे जलं पिबन्ति।’ अस्मिन् वाक्ये क्रिया पदं चिनुत-
(क) सर्वे (ख) पिबन्ति (ग) जलं
(4) ’उत्पतन्ति’ इति पदे किम् उपसर्ग अस्ति?
(क) उत् (ख) उत (ग) उप्
IV. गद्यांशस्य उचित शीर्षकं लिखत। 1x2=2
खण्ड – ख (15 अंकाः)
प्र.2. ‘मित्र’ प्रति अधोलिखितम् पत्रं मञ्जूषा-प्रदत्तशब्दैः पूरयित्वा पुनः लिखत। 1x5=5
छात्रावासः,
तिथिः ………..
प्रिय मित्र ! (i)…………
सस्नेहं नमः।
अत्र कुशलं तवास्तु। गतसप्ताहे अस्माकं (ii) ……............…… संस्कृतसम्भाषण-शिविरम् (iii)……........................…… आसीत्। चतुर्दशदिनानि यावत् वयं संस्कृत-सम्भाषणस्य (iv) …………अकुर्म। तत्र एकस्याः लघुनाटिकायाः (v) ………… अपि अभवत् । अहं तु विदूषकस्य (vi) ………… कृतवान्। सर्वे जनाः हसित्वा हसित्वा (vii) ………… अकुर्वन्। अहम् इदानी सर्वदा संस्कृतेन एव (viii) …………| भवान् अपि संस्कृतेन सम्भाषणस्य अभ्यास (ix) …………| पितरौ। (x) ………… मम प्रणामाञ्जलिं निवेदयत्
भवतः मित्रम्,
शेषनाथः।
मञ्जूषा
अभिनयम्, अभ्यासम्, प्रति, विद्यालये, मञ्चनम्, आयोजितम्,
करतलध्वनिम्, वदामि, रमेश! करोतु।
प्र.3. अधः प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मञ्जजूषायां सहायतया पञ्जवाक्यानि संस्कृतेन लिखत। 1x5=5
मञ्जूषा
उद्यानम्, अवकाशः, भ्रमणार्थम्, जनाः, बालिकाः, बालकाः,
भोजनम्, वृक्षाः, अधः, क्रीडन्ति, खादन्ति, भ्रमन्ति, सन्ति,
कन्दुकेन, पादपाः, अस्ति, नद्याः, तटे, सर्वे, प्रसन्नाः ।
प्र.4. अधोलिखित वाक्यानां मातृभाषायां अनुवादंकार्यम् कुरुत- 1x5=5
(क) नद्याः तटे एकम् उद्यानम् अस्ति ।
(ख) जनाः अत्र भ्रमणार्थम् आगच्छन्ति ।
(ग) बालकाः बालिका च कन्दुकेन क्रीडन्ति।
(घ) पादपानाम् अधः जनाः भोजनं खादन्ति ।
(ड़) सर्वे प्रसन्नाः सन्ति ।
खण्ड – ग (30 अंकाः)
प्र.5. कवि (इकारान्त – पुल्लिङ्ग) के शब्दरूपों की तालिका बनाकर लिखिए। 1x5=5
प्र.6. मति शब्द (इकारान्त – स्त्रीलिङ्ग) शब्दरूपों की तालिका बनाकर लिखिए। 1x5=5
प्र.7. उचितैः शब्दरूपैः वाक्यानि पूरयत- 1x5=5
(1) वृक्षस्य शाखायाम् द्वौ ............... अतिष्ठताम्। (खग)
(2) अस्यां ........................... सुन्दराणि पुष्पाणि विकसन्ति। (लता)
(3) ........................... कविताः रचयन्ति। (कवि)
(4) वृक्षात् ........................... मा त्रोटय। (पत्रम्)
(5) छात्राः ................................ पुस्तकानि आनयति। (पुस्तकालय)
प्र.8. हस् धातु लोट्लकार की तालिका बनाकर लिखिए। 1x5=5
प्र.9. चल् धातु विधिलिङ्ग की तालिका बनाकर लिखिए। 1x5=5
प्र.10. वस् धातु लङ्गलार की तालिका बनाकर लिखिए। 1x5=5
(1) अद्य मम जन्मदिवसः ...........................। (अस् + लट्लकार)
(2) माता शिशोः समीपम् ...........................। (गच्छ् + लङ्गलकार)
(3) वानराः फलानि .....................................। (भक्ष् + लोट्लकार)
(4) ह्यः अहं मातुलगृहं गत्वा ...........................। (पठ् + विधिलिङ्ग)
(5) अध्यापकः छात्रान् प्रश्नान् ...........................। (पृच्छ् + लृट्लकार)
खण्ड – घ (25 अंकाः)
पिथौरागढ़राज्ये कश्चित् अर्जुनदेव नाम राजा राज्यं करोति स्म। सः अत्यन्तः उदारः दानी वीरश्चापि आसीत् । तस्य राज्ये कोऽपि जनः दुःखितः नासीत् परञ्च महाराजः अर्जुनदेवः स्वयमतीव दुःखमनुभवति स्म । यतो हि तस्य कोऽपि सन्ततिः नासीत् । अहोरात्रम् इदमेव चिन्तवन यापयति स्म यत् मम मृत्युरनन्तरं चतुरः बुद्धिमान् च को वा उत्तराधिकारी भविष्यति। एकदा तेन स्वीये राज्ये इमां घोषणाम् अकारयत् यत् यः कोऽपि मम अर्जुनदेवस्य कृताया परीक्षायामुतीर्णो भविष्यति तमेव जनम् अहं स्वस्य राज्यस्य उत्तराधिकारिरूपेण चयनं करिष्यामि।
I. एकपदेन उत्तरत- 2x1=2
(क) अर्जुनदेव कुत्र राज्यं करोति स्म?
(ख) सः स्व उत्तराधिकारि चयनाय किं करिष्यति?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत्- 2x2=4
(क) अर्जुनदेवः कीदृशः नृपः आसीत्?
(ख) राजा किमर्थम् चिन्तितवन्तः?
प्र.13. अधोलिखित पठित नाट्यांशात् प्रश्नानां उत्तराणि लिखत-
शिक्षकः - प्रिय छात्राः! अद्य अस्माकं कृते गौरवदिनमस्ति खलु।
अदिति -किमर्थं श्रीमन् ?
शिक्षकः-अद्य प्रातरेव 7.17 वादने भारतीय अनुसंधान संस्थानस्य (इसरो) मंगलयानं मंगलग्रहस्य कक्षायां प्रविष्टम्। 2014 वर्षस्य सितम्बरमासस्य अद्यतनीयः 24 दिनाङ्कः अस्माकं भारतीयानां कृते महत्वपूर्णः दिनाङ्कः सज्जातः।
गायत्री - श्रीमन्, एतत् मंगलयानं तु 2013 वर्षस्य 5 नवम्बर दिनाङ्के 2.38 वादने आन्ध्रप्रदेशस्य सतीशधवन- अंतरिक्षकेन्द्रात्, पी एस एस वी सी 25 द्वारा प्रक्षेपितं कृतमासीत्।
शिक्षकः - आम्।
अरविन्द - महोदय, एकमपरं तथ्यमस्ति यत् सौभाग्येन एतस्य मंगलयानस्य प्रक्षेपणमपि मंगलवासरे एव अभवत् ।
शुभम् - श्रीमन्, इदं मंगलयानं किमर्थं प्रक्षेपितं कश्च लाभः अस्माकं भविष्यति अनेन।
शिक्षकः - एतस्य प्रक्षेपणेन अस्माकं देशः मंगलयानप्रेषकदेशेषु सम्मिलितः अभवत्।
I. एकपदेन उत्तरत- 2x1=2
(क) मंगलयानं कस्मिन् वर्षे मंगलग्रहस्य कक्षायां प्रविष्टम्?
(ख) सतीशधवन-अंतरिक्षकेन्द्रः कस्मिन् राज्ये अस्ति?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत्- 2x2=4
(क) मंगलयानं केन यानेन प्रक्षेपितं कृतम् आसीत्?
(ख) भारतीयानां कृते कस्य दिनं महत्वपूर्णः सज्जातः?
प्र.14. अधोलिखितानां पदानां सन्धि-विच्छेदं कुरुत। 4x1=4
(क) मृत्युरनन्तरम्
(ख) उत्तराधिकारी
(ग) बुद्धिर्यस्य
(घ) पुस्तकालयः
प्र.15. इन शब्दों के लिए संस्कृत शब्द लिखिए- 4x1=4
(क) बहन को
(ख) वार्षिक-परीक्षा
(ग) गर्मी की छुट्टी
(घ) सफलता के लिए
प्र.16. प्रत्ययों का योग करके लिखिए- 5x1=5
(क) कृ + अनीयर्
(ख) वद् + अनीयर्
(ग) पठ् + अनीयर्
( घ) खाद् + क्त्वा
(ड़) पा + क्त्वा
---------- इति ----------
){kind=link}
0 टिप्पणियाँ