षष्ठः पाठः
सुभाषितानि
प्रश्न 1. एकपदेन
उत्तरं लिखत-
(क) मनुष्याणां महान् रिपुः कः?
उत्तरम्- आलस्यं
(ख) गुणी किं वेत्ति?
उत्तरम्- गुणं
(ग) केषां सम्पत्तौ च विपत्तौ च महताम् एकरूपता?
उत्तरम्- महताम्
(घ) पशुना अपि कीदृशः गृह्यते?
उत्तरम्- उदीरितोऽर्थः
(ङ) उदयसमये अस्तसमये च क: रक्तः भवति?
उत्तरम्- सविता
प्रश्न 2. अधोलिखितानां
प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत-
(क) केन समः बन्धुः नास्ति?
उत्तरम्- उद्यमेन समः
बन्धुः नास्ति।
(ख) वसन्तस्य गुणं क: जानाति?
उत्तरम्- पिक:
वसन्तस्य गुणं जानाति।
(ग) बुद्धयः कीदृश्यः भवन्ति?
उत्तरम्- परेङ्गितज्ञानफलाः
बुद्धयः भवन्ति।
(घ) नराणां प्रथमः शत्रुः कः?
उत्तरम्- नराणां
प्रथमः शत्रुः क्रोधः।
(ङ) सुधियः सख्यं केन सह भवति?
उत्तरम्- सुधियः
सख्यं सुधीभिः सह भवति।
(च) अस्माभिः कीदृशः वृक्षः सेवितव्यः?
उत्तरम्- अस्माभिः
फलच्छायासमन्वितः वृक्षः सेवितव्यः।
प्रश्न 3. अधोलिखिते
अन्वयद्वये रिक्तस्थानपूर्ति कुरुत-
(क) यः ___________ उद्दिश्य प्रकुप्यति तस्य ___________
स ध्रुवं प्रसीदति। यस्य मनः अकारणद्वेषि अस्ति, ___________
तं कथं परितोषयिष्यति?
(ख) उत्तरम्-
य: निमित्तम् उद्दिश्य प्रकुप्यति तस्य अपगमे स ध्रुवं प्रसीदति। यस्य मनः अकारणद्वेषि अस्ति, जनः
तं कथं परितोषयिष्यति?
(ग) ___________ संसारे खल ___________
निरर्थकम् नास्ति। अश्वः चेत् ___________ वीरः
खर: ___________ वहने (वीर:) (भवति)।
(घ) उत्तरम्-
विचित्रे संसारे खलु किञ्चित् निरर्थकम् नास्ति। अश्वः चेत् धावने वीरः खरः भारस्य वहने (वीरः) भवति।
प्रश्न 4. अधोलिखितानां
वाक्यानां कृते समानार्थकान् श्लोकांशान् पाठात् चित्वा लिखत-
(क) विद्वान् स एव भवति यः अनुक्तम् अपि तथ्यं जानाति।
उत्तरम्- अनुक्तमप्यूहति
पण्डितो जनः।
(ख) मनुष्यः समस्वभावैः जनैः सह मित्रता करोति।
उत्तरम्- समान-शील-व्यसनेषु
सख्यम्।
(ग) परिश्रमं कुर्वाण: नरः कदापि दु:खं न प्राप्नोति।
उत्तरम्- नास्त्युद्यमसमो
बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति।
(घ) महान्तः जनाः सर्वदैव समप्रकृतयः भवन्ति।
उत्तरम्- सम्पत्तौ च
विपत्तौ च महतामेकरूपता।
प्रश्न 5. यथानिर्देशं
परिवर्तनं विधाय वाक्यानि रचयत-
(क) गुणी गुणं जानाति। (बहुवचने)
उत्तरम्- गुणिनः
गुणान् गुणानि जानन्ति।
(ख) पशुः उदीरितम् अर्थं गृह्णाति। (कर्मवाच्ये)
उत्तरम्- पशुना
उदीरितः अर्थः गृहयते।
(ग) मृगाः मृगैः सह अनुब्रजन्ति। (एकवचने)
उत्तरम्- मृगः मृगेण
सह अनुव्रजति।
(घ) कः छायां निवारयति। (कर्मवाच्ये)
उत्तरम्- केन छाया
निर्वायते।
(ङ) तेन एव वह्निनां शरीरं दह्यते। (कर्तृवाच्ये)
उत्तरम्- एषः एव
अग्नि शरीर दहति।
प्रश्न 6(अ). सन्धि /
सन्धिविच्छेदं कुरुत-
(क) न + अस्ति + उद्यमसम: – ___________
उत्तरम्- नास्त्युद्यमसमः
(ख) ___________ + ___________ – तस्यापगमे
उत्तरम्- तस्य +
अपगमे
(ग) अनुक्तम् + अपि + ऊहति – ___________
उत्तरम्- अनुक्तमप्यूहति
(घ) ___________ + ___________ – गावश्च
उत्तरम्- गावः + च
(ङ) ___________ + ___________ – नास्ति
उत्तरम्- न + अस्ति
(च) रक्तः + च + अस्तमये – ___________
उत्तरम्- रक्तश्चास्तमये
(छ) ___________ + ___________ – योजकस्तत्र
उत्तरम्- योजक: +
तत्र
प्रश्न 6(आ). समस्तपदं/विग्रहं
लिखत-
उत्तरम्-
(क) उद्यमेन समः
(ख) शरीरस्थितः
(ग) निर्गतम् बलम् यस्मात् सः
(घ) देहविनाशाय
(ङ) महान् वृक्षः
(च) समानशील व्यसनेषु
(छ) न योग्य:
प्रश्न 7(अ). अधोलिखितानां
पदानां विलोमपदानि पाठात चित्वा लिखत-
उत्तरम्-
(क) अवसीदति
(ख) पण्डितः
(ग) निर्बलः
(घ) दुर्लभः
(ङ) विपत्ती
(छ) निरर्थकम्
प्रश्न 7(आ). संस्कृतेन
वाक्यप्रयोगं कुरुत-
उत्तरम्-
(क) कौआ – वायसः कृष्णवर्णः भवति।
(ख) कारण – त्वं किं निमित्तं दृष्ट्वा अत्र तिष्ठसि?
(ग) सूर्य – सूर्यः पूर्व दिशायाम् उदयति।
(घ) कोयल – पिकः मधुरं कूजति।
(ङ) आग – तत्र सुदीप्तः वह्निः प्रज्वलति।
-परियोजनाकार्यम-
(क) उद्यमस्य महत्वं वर्णयतः पञ्चश्लोकान् लिखत।
अथवा
कापि कथा या भवद्भिः पठिता स्यात् यस्याम् उद्यमस्य महत्वं वर्णितम्
ता स्वभाषया लिखत।
(ख) निमित्तमुद्दिश्य यः प्रकुप्यति ध्रुवं स तस्यापगमे प्रसीदति।
यदि भवता कदापि ईदृशः अनुभवः कृतः तर्हि स्वभाषया लिखत।
विद्यार्थी स्वयं करें।
---------- इति ----------
){kind=link}
0 टिप्पणियाँ